Kết quả từ nỗ lực cải cách
Kinh tế vĩ mô ổn định, lạm phát vẫn trong tầm kiểm sóat, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 7 giảm nhẹ, giảm 0,09% so với tháng trước và trong phạm vi mục tiêu của Quốc hội.
Thị trường tiền tệ, ngoại hối có biến động nhẹ và đã được kịp thời điều chỉnh linh hoạt, thanh khoản tốt, mặt bằng lãi suất ổn định.
Thu, chi ngân sách nhà nước (NSNN) cơ bản được đảm bảo; giải ngân kế hoạch đầu tư vốn NSNN có bước cải thiện. Dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngòai (FDI) duy trì ổn định và đạt mức tăng cao hơn cùng kỳ năm ngóai. Tình hình sản xuất kinh doanh diễn biến tích cực trong cả 3 khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản, công nghiệp, xây dựng và dịch vụ.
Chỉ số sản xuất tòan ngành công nghiệp (IIP) tháng 7/2018 ước tăng 14,3% so với cùng kỳ năm 2017, đây là mức tăng cao so với cùng kỳ năm 2017 (7,6%). Phát triển ngành công nghiệp trong 7 tháng đầu năm 2018 tiếp tục đà tăng trưởng, trong đó ngành công nghiệp chế biến, chế tạo và ngành sản xuất phân phối điện tiếp tục có mức tăng trưởng tốt, cao hơn so với mức tăng cùng kỳ là những yếu tố tạo động lực vững chắc để đạt được mục tiêu tăng trưởng chung của tòan ngành Công nghiệp.
Khu vực thương mại, dịch vụ tiếp tục xu hướng tăng khá, sức mua tiêu dùng tăng; hoạt động du lịch sôi động với xu hướng khách nội địa tăng cao và khách quốc tế bắt đầu tăng trở lại. Xuất, nhập khẩu hàng hóa duy trì tốc tộ tăng cao, cân đối thương mại thặng dư khoảng 3,1 tỷ USD.
Cùng với các chỉ số kinh tế tăng trưởng tốt, các tổ chức quốc tế cũng ghi nhận nỗ lực cải cách và đánh giá cao triển vọng kinh tế Việt Nam. Trong đó, Ngân hàng Phát triển châu Á (ABD) dự báo tăng trưởng kinh tế Việt Nam năm 2018 ở mức 7,1%; con số này theo dự báo của Ngân hàng Standard Chartered là 7%, lạm phát quanh mốc 4%.
Ban Thư ký Liên hợp quốc công bố Chỉ số phát triển bền vững năm 2018 (SDG Index 2018) của Việt Nam tăng 11 bậc, xếp hạng 57/156 quốc gia và vùng lãnh thổ (đứng thứ 3 trong khu vực ASEAN, sau Singapore và Malaysia). Chỉ số đổi mới sáng tạo tòan cầu (GII Index 2018), Việt Nam tăng 2 bậc, xếp hạng 45/124 quốc gia và vùng lãnh thổ (đứng thứ 4 trong khu vực ASEAN, sau Singapore, Malaysia và Thái Lan).
Một điều đáng mừng nữa là theo đánh giá mới nhất của Ngân hàng Thế giới (WB), chỉ số hiệu quả dịch vụ logistics (LPI) của Việt Nam năm 2018 đã tăng 25 bậc so với năm 2016, xếp hạng 39/160 quốc gia được khảo sát.
Tuy nhiên, khó khăn, thách thức đối với nền kinh tế còn nhiều, tăng trưởng ngành Công nghiệp có xu hướng tăng chậm lại do còn những khó khăn, vướng mắc như: sự tăng trưởng đến ngưỡng của một số ngành; năng lực cạnh tranh của sản phẩm chưa cao, tốc độ tăng trưởng phụ thuộc vào giá cả và thị trường tiêu thụ trong và ngòai nước. Số lượng doanh nghiệp tạm ngừng kinh doanh tăng, các vấn đề bất cập trong nội tại nền kinh tế còn chậm được khắc phục. Sự thay đổi một số chính sách của các nền kinh tế/ khu vực chủ chốt trên thế giới, thuế nhập khẩu một số mặt hàng chủ yếu của Việt Nam vào Mỹ tăng cao, sức ép lạm phát và biến động tỷ giá tăng lên, diễn biến thời tiết phức tạp ảnh hưởng đến sản xuất và đời sống người dân; cán cân thương mại chưa thực sự bền vững. Trong khi đó, tình hình kinh tế thế giới vẫn tiềm ẩn nhiều yếu tố bất định.
Nhận diện để có đối sách phù hợp
Theo báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, trong những tháng cuối năm 2018, chiến tranh tiền tệ và thương mại là mối lo cho nền kinh tế thế giới. Thị trường tài chính tòan cầu sẽ liên tục biến động mạnh và trên diện rộng do gia tăng căng thẳng thương mại giữa Mỹ và các nền kinh tế chủ chốt. Giá hàng hóa thế giới tăng nhẹ. Giá dầu thế giới biến động liên tục và giữ xu hướng tăng. Giá vàng thế giới giảm mạnh trong bối cảnh Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) có thể tiếp tục tăng lãi suất và xu hướng trú ẩn vào đồng USD rõ nét hơn do lo ngại về chiến tranh thương mại. Căng thẳng và cọ xát thương mại giữa các nền kinh tế lớn vẫn gay gắt.
Còn nhìn về các yếu tố trong nước, nền kinh tế thời gian qua có khởi đầu thuận lợi, tăng trưởng GDP ghi nhận mức tăng cao nhất trong 6 tháng đầu năm kể từ năm 2011. Đây là nền tảng thuận lợi, giúp giảm áp lực điều hành trong những tháng cuối năm nhằm đạt mục tiêu tăng trưởng GDP năm 2018.
Những yếu tố tích cực đối với tăng trưởng kinh tế trong những tháng cuối năm đó là:
Một là, kinh tế Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn mở rộng trong chu kỳ tăng trưởng. GDP thực tế vẫn cao hơn so với xu thế. Kinh tế tiếp tục hưởng lợi từ 3 khu vực: Khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản tăng 3,99% trong quý II/2018 và 3,93% trong 6 tháng đầu năm 2018; tăng trưởng của khu vực công nghiệp - xây dựng đạt 8,46%, với điểm sáng là tăng trưởng cao của công nghiệp chế biến, chế tạo và giảm sự phụ thuộc vào khu vực khai khống; tăng trưởng khu vực dịch vụ đạt 7,3% - mức cao nhất trong cùng thời kỳ kể từ năm 2010.
Hai là, nhiều ngành kinh tế lớn đang vào chu kỳ tăng trưởng như: (i) công nghiệp chế biến, chế tạo; bán buôn, bán lẻ; kinh doanh bất động sản; dịch vụ lưu trú và ăn uống; tài chính, ngân hàng, bảo hiểm tạo điều kiện thuận lợi để duy trì đà tăng trong các quý còn lại của năm; (ii) Nhu cầu tiêu dùng dự kiến sẽ tiếp tục tăng trên cơ sở lạm phát được kiểm sóat khá tốt và thu nhập được cải thiện; (iii) Cán cân thương mại hàng hóa được cải thiện.
Ba là, môi trường kinh doanh ngày càng được cải thiện, đặc biệt là cải cách mạnh mẽ điều kiện kinh doanh, sự thay đổi về thủ tục hành chính. Bên cạnh đó, các thủ tục về cấp phép kinh doanh và điều kiện kinh doanh được đơn giản hóa. Tính đến hết quý II/2018, có 738 điều kiện kinh doanh/hơn 5.700 điều kiện kinh doanh được bãi bỏ hoặc sửa đổi, đơn giản hóa.
Bộ Công thương công bố kế hoạch cắt giảm 675 điều kiện kinh doanh trong tổng số 1.216 điều kiện kinh doanh thuộc lĩnh vực quản lý nhà nước của bộ này; Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đề xuất bãi bỏ, sửa đổi 118 điều kiện kinh doanh… Ngòai ra, Bộ Khoa học và Công nghệ được Chính phủ giao chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành liên quan rà sóat và loại bỏ ít nhất 50% số mặt hàng trong danh mục hàng hóa nhóm 2 thuộc diện kiểm tra nhà nước trước khi thông quan của 12 bộ chuyên ngành.
Chi phí kinh doanh của doanh nghiệp cũng được giảm thiểu. Bộ Tài chính đang dự thảo sửa đổi hơn 40 thông tư cắt giảm phí và lệ phí. Các thông tư này dự kiến sẽ được ban hành trong năm nay. Đồng thời, năm 2018 cũng là thời điểm Chỉ thị 20/2017/CT-TTg về việc chấn chỉnh hoạt động thanh tra, kiểm tra đối với doanh nghiệp được thực hiện và dự báo sẽ có tác động ngay trong năm 2018.
Bốn là, kinh tế Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng, nhiều hiệp định thương mại quan trọng đã được ký kết thời gian qua và chuẩn bị có hiệu lực. Với 16 hiệp định thương mại tự do (FTA) đã và đang được đàm phán ký kết, 10 hiệp định FTA đã có hiệu lực, thị trường tiêu thụ của Việt Nam đang ngày càng mở rộng, tạo cơ hội gia tăng nhu cầu đối với hàng Việt Nam.
Tuy nhiên, bên cạnh những yếu tố tích cực, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng chỉ ra, nền kinh tế vẫn còn tòan tại nhiều yếu tố tiêu cực, có thể ảnh hưởng tới khả năng tăng trưởng trong những tháng cuối năm 2018, cụ thể như sau:
Thứ nhất, về giá hàng hóa và sức ép lạm phát: giá các mặt hàng chiến lược trên thế giới dự báo tăng cao (giá dầu thô sẽ tăng mạnh 32,6%, giá hàng hóa không tính giá năng lượng tăng 5,1% trong năm 2018 - WB dự báo). Ở trong nước, giá dịch vụ y tế, giáo dục, lương cơ bản sẽ tiếp tục được điều chỉnh tăng theo lộ trình, giá các mặt hàng thiết yếu, nguyên, nhiên liệu đầu vào cơ bản tăng gây khó khăn hơn cho các ngành sản xuất, cùng với áp lực tăng tỷ giá USD/VND... khiến cho áp lực lạm phát có dấu hiệu tăng cao trở lại.
Thứ hai, xu hướng bảo hộ thương mại và hàng rào phi thuế quan ngày càng gia tăng. Nhằm đảm bảo sự tăng trưởng của thị trường nội địa, nhiều quốc gia đang ngày càng có xu hướng bảo hộ thương mại và áp đặt nhiều hàng rào phi thuế quan đối với hàng hóa Việt Nam, gây ảnh hưởng tiêu cực tới tình hình xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam nói riêng và hoạt động sản xuất nói chung. Mới đây, ngày 07/6/2018, Indonesia đã quyết định áp thuế tôn màu của Việt Nam trong vòng 5 năm tới với mức thuế từ 12,01% - 28,49% trong khi Mỹ cũng đang áp thuế bán phá giá với mặt hàng cá phi-lê Việt Nam và 2 mặt hàng thép xuất khẩu từ Việt Nam và Ủy ban châu Âu cũng đang áp thẻ vàng đối với hàng thủy sản Việt Nam.
Thứ ba, diễn biến thị trường ngoại hối khó lường. Chiến tranh thương mại giữa các nền kinh tế chủ chốt (Mỹ - Trung Quốc - EU) diễn ra căng thẳng hơn, các quốc gia có xu hướng tiếp tục phá giá đồng nội tệ của mình so với các đồng tiền mạnh (USD, EUR…) để hạn chế thiệt hại, đặc biệt là Trung Quốc - có thể nước này sẽ mạnh tay phá giá đồng nội tệ để tạo cạnh tranh thương mại. Trong bối cảnh đó, Việt Nam sẽ chịu tác động tiêu cực, diễn biến tỷ giá USD/VND sẽ trở nên khó lường hơn, điều này ảnh hưởng rất lớn tới xuất khẩu và sau đó là tăng trưởng kinh tế. Bên cạnh đó, việc FED đẩy nhanh lộ trình nâng lãi suất trước đó, đồng thời dự kiến tăng lãi suất 3 lần trong năm 2019, và thanh khoản ngân hàng, nhập siêu và dòng vốn gián tiếp vẫn là những ẩn số cho thị trường ngoại hối những tháng cuối năm.
Thứ tư, môi trường đầu tư và năng lực cạnh tranh của Việt Nam mặc dù đã được cải thiện, nhưng chưa đáp ứng được nhu cầu của các nhà đầu tư nước ngòai.
Thứ năm, tình hình thiên tai diễn biến phức tạp, một số hiện tượng thiên tai điển hình đã xảy ra trên địa bàn các tỉnh nước ta, nhất là cơn bão số 3 (Sơn Tinh) và sự cố vỡ đập thủy điện tại Lào ngày 23/7/2018 gây ra tổn thất lớn về người, tài sản và ảnh hưởng nặng nề đến sản xuất.
Bộ Kế hoạch và Đầu tư nhận định, bối cảnh tình hình kinh tế - xã hội tháng 7 và 7 tháng đầu năm 2018 tiếp tục diễn biến tích cực, tuy nhiên những cảnh báo về sức ép của lạm phát, tỷ giá hóai đối, rủi ro về thiên tai... vẫn cần phải được theo dõi chặt chẽ và dự kiến những đối sách phù hợp.
Nóng cùng diễn biến chiến tranh thương mại Mỹ - Trung, tỷ giá là vấn đề được quan tâm. Giải đáp về các giải pháp điều hành tỷ giá trong thời gian qua, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Nguyễn Thị Hồng cho biết, ngày 01/8/2018, tỷ giá liên ngân hàng tăng 2,5% so với cuối năm 2017, nằm trong tầm kiểm sóat, phù hợp với diễn biến xu hướng các đồng tiền trên thế giới và khu vực.
Trước diễn biến Trung Quốc đang giảm giá mạnh đồng Nhân dân tệ, theo bà Hồng, đây là vấn đề lưu ý của các ngân hàng trung ương; trong đó có Việt Nam trong điều hành tiền tệ.
Tuy nhiên, trong điều hành tỷ giá, NHNN không chỉ nhìn vào diễn biến của một đồng tiền mà phải nhìn vào diễn biến của nhiều đồng tiền khác nhau. NHNN cũng không chỉ điều hành tỷ giá trung tâm mà còn kết hợp nhiều công cụ khác và chính sách tài khóa để điều tiết, đảm bảo mục tiêu đề ra.
Chỉ số CPI mặc dù đã giảm 0,09% sau 3 tháng tăng liên tiếp, nhưng sức ép tăng giá tiêu dùng vẫn còn rất lớn, ảnh hưởng đến kinh tế vĩ mô, nhất là trong bối cảnh kinh tế thế giới diễn biến khó lường và có nhiều thách thức. Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng cho biết, tại phiên họp Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc khẳng định, Chính phủ kiên định mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm sóat lạm phát không vượt quá 4% như nghị quyết của Quốc hội đã đề ra.
Thủ tướng yêu cầu các thành phiên Chính phủ cần tập trung giải quyết; thảo luận, bàn kỹ để đưa ra biện pháp, đối sách cụ thể, kịp thời, chủ động. Vì vậy, nhiệm vụ thời gian tới, Chính phủ yêu cầu các Bộ, ngành tiếp tục bám sát và triển khai các giải pháp đã đề ra trong Nghị quyết 01/NQ-CP, đồng thời lưu tâm tới một số yếu tố như bối cảnh kinh tế thế giới, xung đột thương mại giữa các nước, biện pháp bảo hộ thương mại của các đối tác lớn, diễn biến điều chỉnh lãi suất của Mỹ, xu hướng thắt chặt chính sách tiền tệ tại các nước và diễn biến giá dầu thế giới…