Công cụ phái sinh đã có lịch sử từ lâu đời (Derivatives have a long history)
Có thể tìm thấy dấu vết của việc giao dịch các công cụ phái sinh (CCPS) đầu tiên tại Venice vào thế kỷ 12. (The early trading of derivatives can be traced back to Venice in the 12th century). Các thỏa thuận phái sinh tín dụng diễn ra vào thời đó dưới hình thức các khoản vay tài trợ cho các chuyến thám hiểm bằng tàu biển nhằm bảo hiểm cho khả năng con tàu không thể trở về. (Credit derivative deals at that period took the form of loans to fund a ship expedition with some insurance on the ship not returning).
Sau đó, vào thế kỷ 16, các hợp đồng phái sinh (HĐPS) hàng hóa đã xuất hiện (Later in the 16th century, derivatives contracts on commodities emerged). Vào thời kỳ đó, tốc độ thông tin liên lạc chậm và chi phí vận chuyển cao là những vấn đề lớn đối với các nhà buôn. (During that time, the slow speed in communication and high transportation costs presented key problems for traders). Do vậy, các thương gia đã sử dụng HĐPS để cho phép người nông dân cố định giá của nông sản với chất lượng ở mức đã được tiêu chuẩn hóa tại một ngày giao hàng trong tương lai. (Merchants thus used derivatives contracts to allow farmers to lock in the price of a standardised grade of their produces at a later delivery date).
Một số thay đổi trên các thị trường tài chính toàn cầu đã góp phần dẫn đến sự phát triển mạnh mẽ của các thị trường phái sinh (TTPS) từ những năm 70 của thế kỷ trước. (A number of fundamental changes in global financial markets have contributed to the strong growth in derivative markets since the 1970s).
ái cố định Brentton Woods sụp đổ đã làm tăng nhu cầu phòng ngừa rủi ro tỷ giá. (The collapse of the Bretton Woods system of fixed exchange rates in 1971 increased the demand for hedging against exchange rate risk). Sở Giao dịch hàng hóa Chicago đã cho phép giao dịch hợp đồng tương lai tiền tệ ngay trong năm tiếp theo. (The Chicago Mercantile Exchange allowed trading in currency futures in the following year).
Vào cuối những năm 1970, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) thay đổi công cụ mục tiêu chính sách tiền tệ đã càng thúc đẩy thêm sự phát triển của các TTPS. (The changing of its monetary policy target instrument by the US Federal Reserve (FED) promoted various derivatives markets in the late 1970s). Mục tiêu tăng trưởng tiền tệ được FED áp dụng vào năm 1979 đã dẫn đến việc gia tăng biến động lãi suất trái phiếu Kho bạc. (The adoption of a target for money growth by the FED in 1979 has led to increased interest-rate volatility of Treasury bonds). Điều này lại làm tăng nhu cầu đối với các CCPS nhằm phòng ngừa rủi ro lãi suất biến động ngược chiều. (That in turn raised the demand for derivatives to hedge against adverse movements in interest rates).
Các cuộc khủng hoảng tài chính vào những năm 1990, kéo theo đó là sự gia tăng đột biến tình trạng các công ty phá sản, đã càng làm nhu cầu phòng ngừa rủi ro tín dụng của các nhà đầu tư trên toàn cầu tăng cao. (The financial crises in the 1990s, which were often accompanied by a sharp rise in corporate bankruptcy, greatly increased the demand of global investors for hedging against credit risk).
Sự ra đời của lý thuyết tài chính mới cũng là một nhân tố khác góp phần vào sự phát triển của các TTPS. (The innovation in financial theory was another contributing factor). Những tiến bộ trong nghiên cứu về định giá quyền chọn, mà nổi bật nhất là mô hình giành giải Nobel mang tên Black – Schole, đã đem lại nền tảng mới trong quản lý rủi ro cho các nhà quản lý danh mục đầu tư. (The advancements in options pricing research, most notably the Nobel-prize winning Black -Scholes options pricing model, provided a new framework for portfolio managers to manage risks).
Quan trọng hơn, sự tiến bộ nhanh chóng của công nghệ máy tính vào những năm 1990 đã cho phép thiết kế và xây dựng được các CCPS có tính phức tạp ngày càng cao. (More importantly, the rapid improvements in computer technology in the 1990s allowed to design and develop increasingly sophisticated derivatives).
Công cụ phái sinh trong lĩnh vực kinh tế tài chính (Derivatives in the field of financial economics)
Trong lĩnh vực kinh tế tài chính, nhắc đến chứng khoán phái sinh (CKPS) thường người ta nhắc đến một hợp đồng tài chính có giá trị phát sinh từ giá trị của một tài sản cơ sở hoặc đơn giản là phát sinh từ một chứng khoán cơ sở. (In the field of financial economics, a derivative security is generally referred to a financial contract whose value is derived from the value of an underlying asset or simply underlying).
Có nhiều loại tài sản tài chính được sử dụng làm tài sản cơ sở, trong đó có cổ phiếu hoặc chỉ số cổ phiếu, trái phiếu, ngoại tệ, hàng hóa, thậm chí là xác suất của các sự kiện tín dụng1 hay là các CKPS khác. (There are a wide range of financial assets that have been used as underlying, including equities or equity index, fixed-income instruments, foreign currencies, commodities, even probabilities of certain credit events and other derivative e securities).
CCPS cho phép người sử dụng đáp ứng được nhu cầu phòng vệ một cách tiết kiệm trước các rủi ro liên quan đến việc giá của tài sản cơ sở thay đổi. (They allow users to meet the demand for cost-effective protection against risks associated with movements in the prices of the underlying). Nói cách khác, người sử dụng CCPS có thể phòng ngừa rủi ro trước các biến động về ngoại hối, lãi suất, giá cổ phiếu và giá hàng hóa, cũng như biến động về độ tin cậy tín dụng. (In other words, users of derivatives can hedge against fluctuations in exchange and interest rates, equity and commodity prices, as well as credit worthiness).
Các giao dịch phái sinh (GDPS) ngày nay đang trở nên phổ biến đối với nhiều định chế khác nhau, trong đó có các ngân hàng thương mại, ngân hàng đầu tư, ngân hàng trung ương, các công ty quản lý quỹ, công ty bảo hiểm và các tập đoàn phi tài chính khác. (Derivatives transactions are now common among a wide range of entities, including commercial banks, investment banks, central banks, fund mangers, insurance companies and other non-financial corporations). Những người tham gia vào TTPS thường được phân loại thành “người phòng ngừa rủi ro” hoặc “người đầu cơ”. (Participants in derivatives markets are often classified as either “hedgers” or “speculators”).
“Người phòng ngừa rủi ro” tham gia vào một HĐPS nhằm mục đích tự bảo vệ trước khả năng thay đổi đảo chiều về giá trị của tài sản hoặc nguồn vốn của họ. (“Hedgers” enter a derivative contract to protect against adverse changes in the values of their assets or liabilities). Cụ thể, “người phòng ngừa rủi ro” tham gia GDPS nhằm lấy sự gia tăng về giá trị của HĐPS bù đắp cho sự sụt giảm giá trị tài sản của họ. (Specifically, “hedgers” enter a derivative transaction such that a fall in the value of their assets will be compensated by an increase in the value of the derivative contract).
Ngược lại, “người đầu cơ” mong muốn thu lợi nhuận từ biến động giá cổ phiếu, biến động tỷ giá, lãi suất hoặc sự kiện tín dụng bằng cách tham gia vào một HĐPS. (By contrast, “speculators” attempts to profit from anticipating changes in equity prices or rates or credit events by entering a derivative contract). Tuy nhiên, phân biệt hai hành vi này là rất khó hay nói cách khác “Phòng ngừa rủi ro – giảm rủi ro và đầu cơ – tăng rủi ro là hai mặt cùng một đồng xu”. (However, it is difficult to differentiate the two in practice or “Hedging – risk reduction – speculation – risk augmentation are flip sides of the same coin”.
Phòng ngừa rủi ro và đầu cơ không phải là những động cơ duy nhất của GDPS. (Hedging and speculating are not the only motivations for trading derivatives). Nhiều doanh nghiệp sử dụng CCPS nhằm có được điều kiện tài chính tốt hơn. (Some firms use derivatives to obtain better financing terms). Ví dụ, ngân hàng thường cho các công ty có giao dịch phòng ngừa rủi ro để giảm rủi ro thị trường được hưởng điều kiện cho vay ưu đãi hơn so với những công ty khác. (For example, banks often offer more favourable financing terms to those firms that have reduced their market risks through hedging activities than to those without). Các công ty quản lý quỹ dùng CCPS để đạt được một vị thế phân bổ tài sản nhất định đối với danh mục đầu tư của họ. (Fund managers sometimes use derivatives to achieve specific asset allocation of their portfolios).