Trải qua hơn 15 năm, hoạt động NCKH và quản lý NCKH của UBCKNN đã đạt được nhiều thành quả. Từ năm 1999 đến nay, UBCKNN đã thực hiện 225 đề tài NCKH cấp Ủy ban, chủ trì hơn 40 đề tài cấp bộ, hàng chục hội thảo, báo cáo chuyên đề. Tuy nhiên, do quản lý một ngành, lĩnh vực kinh doanh có điều kiện với tính chất nhạy cảm và nhiều áp lực nên hoạt động quản lý của UBCKNN luôn đứng trước nhiều thách thức, đòi hỏi nâng tầm phân tích, dự báo trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và đáp ứng các cam kết quốc tế, đặc biệt là cam kết của Việt Nam khi gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) về lĩnh vực chứng khoán. Vì vậy, việc đúc kết, tham khảo và nghiên cứu về cơ chế để thúc đẩy hoạt động NCKH của UBCKNN trong giai đoạn này là thực sự cần thiết và thiết thực.
Sự cần thiết phải đổi mới cơ chế hoạt động NCKH của UBCKNN
Chie án lươ ïc pha ùt trie ån TTCK đe án na êm 2020 đa õ đươ ïc Chính phu û ky ù ban ha ønh theo Quye át định so á 252/QĐ-TTg nga øy 1/3/2012 đa õ đa ët ra ca ùc ye âu ca àu đo ái vơ ùi vie äc o ån định va ø pha ùt trie ån be àn vư õng TTCK Vie ät Nam giai đoa ïn 2012 - 2020 vơ ùi ca ùc tie âu chí nga øy ca øng cao va ø co ù nhie àu no äi dung mơ ùi. Theo đo ù, vơ ùi tính cha át nghie ân cư ùu đi trươ ùc đo ùn đa àu, hoa ït đo äng NCKH cu ûa UBCKNN ca àn co ù sư ï bo å sung ve à no äi dung chuye ân sa âu, ca äp nha ät, xua át pha ùt tư ø đo øi ho ûi cu ûa thư ïc tie ãn va ø ye âu ca àu cu ûa ho äi nha äp quo ác te á trong lĩnh vư ïc chư ùng khoa ùn đe å phu ïc vu ï co ù hie äu qua û co âng ta ùc qua ûn ly ù đo ái vơ ùi lĩnh vư ïc chư ùng khoa ùn va ø TTCK. Be ân ca ïnh đo ù, ca ùc va ên ba ûn qua ûn ly ù khoa ho ïc co âng nghe ä cu ûa Bo ä Khoa ho ïc va ø Co âng nghe ä, Bo ä Ta øi chính nga øy ca øng hoa øn thie än, đo øi ho ûi cơ che á to å chư ùc thư ïc hie än ơ û ca ùc cơ quan qua ûn ly ù nha ø nươ ùc ve à khoa ho ïc co âng nghe ä chuye ân nga ønh cần hoàn thiện hơn.
Ma ët kha ùc, sau hơn 15 na êm trie ån khai, hoa ït đo äng NCKH cu ûa UBCKNN ca àn co ù sư ï bo å sung va ø hoa øn thie än ca û ve à no äi dung, ca ùch thư ùc to å chư ùc, cơ sơ û pha ùp ly ù, kinh phí hoa ït đo äng, nha ân sư ï thư ïc hie än… Be ân ca ïnh đo ù, sư ï pho ái ke át hơ ïp giư õa UBCKNN vơ ùi ca ùc cơ quan qua ûn ly ù khoa ho ïc ơ û trong va ø ngoa øi Bo ä Ta øi chính, giư õa ca ùc đơn vị trong nga ønh Chư ùng khoa ùn cu õng nga øy ca øng đa da ïng va ø thươ øng xuye ân, đo øi ho ûi cơ che á pho ái ke át hơ ïp ca àn được bổ sung và hoàn thiện.
Ngoa øi ra, hoa ït đo äng NCKH ta ïi UBCKNN co øn co ù vai tro ø quan tro ïng trong vie äc go ùp pha àn đa øo ta ïo va ø khuye án khích ca ùn bo ä tre û ta ïi U Ûy ban tích cư ïc tham gia va øo hoa ït đo äng nghie ân cư ùu, qua đo ù na âng cao kie án thư ùc chuye ân mo ân, trau do ài ca ùc ky õ na êng khoa ho ïc, ta ïo the âm lo øng ye âu nga ønh ye âu nghe à cu ûa ca ùn bộ trẻ.
Thực trạng cơ chế hoạt động NCKH của UBCKNN hiện nay
Đội ngũ nhân lực NCKH của UBCKNN
Trươ ùc thư ïc tra ïng đo äi ngu õ ca ùn bo ä khoa ho ïc co âng ta ùc ta ïi UBCKNN đươ ïc đa øo ta ïo tư ø nhie àu nguo àn kha ùc nhau va ø tư ø nhie àu chuye ân nga ønh kha ùc nhau. Cu õng tư ø đa ëc thu ø cu ûa nga ønh ma ø đo äi ngu õ ca ùn bo ä co âng chư ùc cu ûa UBCKNN co ù trình đo ä đa øo ta ïo cơ ba ûn tương đo ái đo àng đe àu, đo ä tuo åi tương đo ái tre û (tre ân dươ ùi 30 tuo åi - 50 tuo åi, đo ä tuo åi dươ ùi 45 chie ám ga àn 80%). Tính đe án tha ùng 12/2013, trong to ång so á 354 ca ùn bo ä trong bie ân che á cu ûa UBCKNN co ù 94% ca ùn bo ä to át nghie äp đa ïi ho ïc, trong đo ù co ù 19 tie án sĩ, 80 tha ïc sy õ. Vơ ùi đo äi ngu õ ca ùn bo ä co ù trình đo ä va ø ba èng ca áp đa øo ta ïo như va äy, UBCKNN luo ân co ù the á ma ïnh trong hoa ït đo äng chuye ân mo ân cu õng như nghie ân cư ùu.
Đa ëc thu ø ve à hoa ït đo äng NCKH ta ïi UBCKNN
Hoa ït đo äng NCKH luo ân ga én lie àn vơ ùi nhie äm vu ï va ø quye àn ha ïn cu ûa UBCKNN trong co âng ta ùc qua ûn ly ù, nghie ân cư ùu pha ùt trie ån TTCK. Ca ùc ke át qua û nghie ân cư ùu đươ ïc the å hie än trong ca ùc va ên ba ûn quye át định qua ûn ly ù nha ø nươ ùc. Be ân ca ïnh đo ù, do tính cha át kinh doanh co ù đie àu kie än cu ûa nga ønh Chư ùng khoa ùn ne ân hoa ït đo äng NCKH cu ûa UBCKNN cu õng mang tính đơn nga ønh, no äi dung nghie ân cư ùu co ù tính chuye ân sa âu. Hoa ït đo äng chuye ân mo ân ơ û UBCKNN đo øi ho ûi kie án thư ùc chuye ân nga ønh va ø to ång hơ ïp ve à kinh te á vĩ mo â. Đo àng thơ øi, hoa ït đo äng NCKH ta ïi UBCKNN đươ ïc xa ùc định la ø nghie ân cư ùu cơ ba ûn định hươ ùng (mang tính da øi ha ïn) va ø nghie ân cư ùu ư ùng du ïng (mang tính nga én ha ïn).
Ma ët kha ùc, hoa ït đo äng NCKH ta ïi UBCKNN co øn pha ûi đa ùp ư ùng nhu ca àu pha ân tích va ø dư ï ba ùo đe å phu ïc vu ï Chie án lươ ïc pha ùt trie ån TTCK, đa ùp ư ùng ye âu ca àu đa da ïng va ø linh hoa ït cu ûa thị trươ øng. Sa ûn pha åm cu ûa hoa ït đo äng NCKH kho âng như õng phu ïc vu ï thị trươ øng ma ø co øn phu ïc vu ï trư ïc tie áp cho hoa ït đo äng đa øo ta ïo nguo àn nha ân lư ïc khoa ho ïc ta ïi U Ûy ban. Mo ät đa ëc thu ø nư õa cu ûa hoa ït đo äng NCKH ta ïi UBCKNN la ø nguo àn vo án cho hoa ït đo äng na øy co øn ha ïn he ïp, chu û ye áu dư ïa va øo nguo àn vo án nga ân sa ùch nha ø nươ ùc (NSNN), nguo àn vo án ngoa øi nga ân sa ùch ha àu như không có.
Đề xuất giải pháp đổi mới cơ chế hoạt động NCKH của UBCKNN trong thời gian tới
Thư ïc te á cho tha áy, hoa ït đo äng NCKH cu ûa UBCKNN đang đư ùng trươ ùc nhie àu cơ ho äi. Vie äc mơ û cư ûa va ø ho äi nha äp ne àn kinh te á trong đo ù co ù TTCK Vie ät Nam theo lo ä trình cam ke át quo ác te á, trong đo ù quan tro ïng la ø cam ke át khi gia nha äp WTO se õ ta ïo ra như õng lĩnh vư ïc chuye ân mo ân mơ ùi, no äi dung nghie ân cư ùu mơ ùi, kha û na êng mơ û ro äng đo ái ta ùc mơ ùi ve à nghie ân cư ùu va ø đa øo ta ïo. Be ân ca ïnh đo ù, qua ù trình ta ùi ca áu tru ùc ne àn kinh te á va ø TTCK Vie ät Nam đa õ va ø đang die ãn ra, đo øi ho ûi hoa ït đo äng nghie ân cư ùu ư ùng du ïng pha ûi nhanh nha ïy va ø sa ùt thư ïc. Ma ët kha ùc, Lua ät Khoa ho ïc va ø Co âng nghe ä đươ ïc bo å sung, chỉnh sư ûa trong na êm 2013 đa ët ra như õng thay đo åi lơ ùn trong qua ûn ly ù, to å chư ùc va ø hoa ït đo äng NCKH no ùi chung, đo øi ho ûi hoa ït đo äng qua ûn ly ù NCKH cu ûa UBCKNN cu õng pha ûi hoa øn thie än. Ngoa øi ra, trong như õng na êm ga àn đa ây, UBCKNN đang thư ïc hie än qua ûn ly ù cha át lươ ïng theo tie âu chua ån ISO 9001: 2008, do đo ù hoa ït đo äng NCKH cu ûa U Ûy ban cu õng ca àn pha ûi đươ ïc chua ån hóa theo các tiêu chuẩn này.
Đổi mới về mô hình tổ chức và quản lý NCKH, trong đó có việc đổi mới hoạt động của Hội đồng khoa học (HĐKH) chứng khoán (xem Sơ đồ 1), từ đó xây dựng chiến lược, xác định nhiệm vụ NCKH tại UBCKNN (xem Sơ đồ 2) và triển khai phương thức thực hiện đề tài (xem Sơ đồ 3).
Để có thể triển khai tốt được nhiệm vụ quản lý, đẩy mạnh công tác NCKH của một ngành, lĩnh vực phức tạp và nhiều biến động như ngành Chứng khoán, Trung tâm NCKH & ĐTCK cần được củng cố, phát triển để trở thành cơ sở đào tạo và NCKH chứng khoán hàng đầu của đất nước. Về mô hình, Trung tâm có thể trở thành Học viện Chứng khoán giống như mô hình các nước trong khu vực Đông Nam Á (trong dài hạn) hoặc Trường (hoặc Viện) chứng khoán Việt Nam (trong ngắn hạn).